Oznakowanie substancji i mieszanin chemicznych

Zagrożenia jakie spowodowane mogą być chemikaliami przekazuje się za pośrednictwem piktogramów lub znaków ostrzegawczych umieszczanych na etykietach, kartach charakterystyki lub na terenie zagrożonym.

Oznakowanie substancji lub mieszanin chemicznych ustala się na podstawie europejskiego rozporządzenia WE 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (rozporządzenie CLP). Opiera się ono na Globalnym Zharmonizowanym Systemie Klasyfikacji i Oznakowania (GHS) i ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia oraz środowiska, a także swobodny przepływ substancji, mieszanin i produktów.

W Polsce przepisami regulującymi kwestie oznakowania substancji lub mieszanin stwarzających zagrożenie jest rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje stwarzające zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie.

Rozporządzenie CLP wprowadziło poprawki do dyrektywy o substancjach niebezpiecznych (67/548/EWG (DSD)), dyrektywy o niebezpiecznych preparatach (1999/45/WE (DPD)) oraz rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 (REACH) i od dnia 1 czerwca 2015 r. jest jedynym obowiązującym w Unii Europejskiej aktem wykonawczym dotyczącym klasyfikacji i oznakowania substancji oraz mieszanin.

Na podstawie przepisów zawartych w rozporządzeniu CLP klasyfikujemy czy dana substancja lub mieszanina wykazuje właściwości pozwalające zakwalifikować ją jako stwarzającą zagrożenie. Jeżeli stosowne informacje (np. dane toksykologiczne) odnoszące się do substancji lub mieszaniny spełniają kryteria klasyfikacji określone w rozporządzeniu CLP, to zagrożenie stwarzane przez daną substancje lub mieszaninę identyfikuje się oceniając klasę i kategorię zagrożeń. Klasy zagrożeń w przepisach CLP dotyczą zagrożeń fizycznych, zagrożeń dla zdrowia i środowiska oraz innych zagrożeń.
Po sklasyfikowaniu danej substancji lub mieszaniny, należy za pomocą etykiet oraz kart charakterystyki poinformować użytkownika o zakwalifikowaniu tych substancji lub mieszanin jako stwarzających zagrożenie.

W rozporządzeniu CLP dokładnie określono kryteria dotyczące elementów oznakowania niebezpiecznych substancji za pomocą piktogramów, haseł ostrzegawczych standardowych zwrotów wskazujących rodzaj zagrożenia, sposoby zapobiegania, sposoby przechowywania i utylizacji substancji. Przepisy określają także ogólne normy w zakresie pakowania, tym samym wyznaczając warunki dotyczące bezpiecznej dostawy substancji i mieszanin stwarzających zagrożenie.

Piktogramy CLP
Piktogram określający rodzaj zagrożenia jest to zamieszczony na etykiecie układ graficzny zawierający symbol ostrzegawczy oraz określone kolory, których celem jest przekazanie informacji na temat szkodliwego działania, jakie dana substancja lub mieszanina może wywierać na nasze zdrowie lub środowisko.
Obecnie obowiązujące piktogramy mają kształt ustawionego na wierzchołku kwadratu z czerwoną obwódką i białym tłem, zastąpiły one stare symbole w kolorze pomarańczowym, które miały zastosowanie na mocy starego prawodawstwa.

Znaki ostrzegawcze
Zgodnie z przepisami krajowymi − rozporządzenie z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje stwarzające zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie, piktogramy o których mowa powyżej, mogą zostać zastąpione znakami ostrzegawczymi określonymi w załączniku rozporządzenia. Znaki posiadają takie same symbole co piktogramy, dodatkowo mogą zostać uzupełnione informacją dotyczącą w szczególności substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie, a także wzorem chemicznym tej substancji, oraz informacją o zagrożeniach stwarzanych przez taką substancję lub mieszaninę. Jeżeli w załączniku do rozporządzenia nie znajduje się równoważny znak ostrzegawczy, należy zastosować odpowiedni piktogram CLP.

Znaki ostrzegawcze powinny mieć następujące cechy:

• kształt trójkątny,
• czarny piktogram na żółtym tle z czarnymi krawędziami (żółta cześć zajmuje nie mniej niż 50% powierzchni znaku).

Znaki ostrzegawcze lub piktogramy:

• umieszcza się w pobliżu składowania substancji lub mieszanin stwarzających zagrożenie lub w miejscu wejścia na zagrożony teren, w szczególności na drzwiach pomieszczenia, w których są one składowane;
• jeżeli jest to możliwe, umieszcza się na wysokości linii wzroku, z uwzględnieniem występowania wszelkich przeszkód pomiędzy znakiem ostrzegawczym lub piktogramem a osobą patrzącą, zarówno przy wejściu na zagrożony teren, jak i w najbliższym otoczeniu danego zagrożenia, w miejscach dobrze oświetlonych łatwo dostępnych i widocznych;
• wykonuje się z materiałów odpornych na warunki atmosferyczne;
• mają wymiary, barwy oraz właściwości gwarantujące czytelność i zrozumienie.
  Wszystkich zainteresowanych tematyką substancji i mieszanin chemicznych zachęcamy do skorzystania z oferty szkoleniowej czynniki chemiczne – zasady bezpieczeństwa związane z użytkowaniem, transportem i magazynowaniem.

Podstawa prawna:
1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin,
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie (Dz. U. poz. 1368).