W stanie po spożyciu, czy w stanie nietrzeźwości – przestępstwo, czy wykroczenie?

ISBN: 978-83-66120-01-3

W stanie po spożyciu, czy w stanie nietrzeźwości – przestępstwo, czy wykroczenie?

Sąd Najwyższy (Sygn. akt IV KK 293/17 z dnia 17 listopada 2017 r) po raz kolejny rozwiał wątpliwości w zakresie – kiedy jazda po alkoholu to przestępstwo, a kiedy wykroczenie.

Stan prawny w Polsce

Prowadzenie pojazdu:

• w stanie nietrzeźwości – Przestępstwo
• po użyciu alkoholu – Wykroczenie

Polskie prawo rozróżnia dwa pojęcia „stan po spożyciu alkoholu” oraz „stan nietrzeźwości”. Pierwszy dotyczy osób, u których stężenie alkoholu we krwi wynosi od 0,2 ‰ do 0,5 ‰ (albo od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza); drugi tych, u których stwierdzono zawartość alkoholu powyżej 0,5 ‰ (albo powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza).

Jazda po alkoholu – Stan nietrzeźwości
Definicje stanu nietrzeźwości zawiera art. 115 § 16 kodeksu karnego oraz art. 46 ust. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z tymi przepisami ze stanem nietrzeźwości mamy do czynienia, gdy:

1. zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość,
2. zawartość alkoholu w 1 dm3 sześciennym wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Wprowadzenie do definicji stanu nietrzeźwości zwrotu „prowadzi do”, odnosi się do kierujących, którzy bezpośrednio przed prowadzeniem pojazdu spożywali alkohol, który nie zdążył jeszcze w całości przeniknąć do krwiobiegu. Zwrot „prowadzi do” pozwala na przyjęcie, że sprawca był w stanie nietrzeźwości, jeśli spożył taką ilość alkoholu, który po pełnej absorpcji spowoduje przekroczenie progu nietrzeźwości.

Odpowiedzialność za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości stanowi art. 178a kk zgodnie, z którym:

• Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat
• Jeżeli sprawca ww. czynu określonego był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo sprowadzenia katastrofy (art. 173 k.k.), bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy (art. 174 k.k.) lub spowodowania wypadku (art. 177 k.k., art. 355 k.k.) popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Wymiar kary:

• Grzywna, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (Przestępstwo z art. 178a § 1 kk )
  Powyższa sankcja umożliwia odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie art. 59 kk oraz zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania karnego z art. 66 kk.
  W przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów na okres do 2 lat (art. 67 § 3 kk).
• Na podstawie art. 42 § 2 kk sąd obligatoryjnie na okres nie krótszy niż 3 lata orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów, albo pojazdów określonego rodzaju.
• Skazując sprawcę za przestępstwo określone w art. 178a § 1 kk sąd orzeka świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000 zł (art. 43a § 2 kk).

Sąd może orzec karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. (Przestępstwo z art. 178a § 4 kk)

Powyższa sankcja umożliwia orzeczenie zamiast kary pozbawienia wolności grzywny albo kary ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1 lub 4 (art. 37a kk).
Na podstawie art. 66 kk sąd może zastosować wobec sprawcy warunkowe umorzenie postępowania karnego. Ponadto, zgodnie z art. 69 § 4 kk możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary w stosunku do sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 kk została przewidziana jedynie do szczególnie uzasadnionych wypadków.

• W stosunku do sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 kk sąd obligatoryjnie orzeka dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów (art. 42 § 3 kk).
• Na podstawie art. 43a § 2 kk sąd orzeka również świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 10 000 zł (art. 43a § 2 kk).
• Na podstawie art. 43b kk Sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Stan po spożyciu alkoholu
W prawie karnym poza stanem nietrzeźwości wyróżnia się stan „wskazujący na spożycie alkoholu”. Zgodnie z art. 46 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jest to stan, w którym:

1. zawartość alkoholu we krwi wynosi od 0,2 do 0,5 promila
2. obecność alkoholu wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg w 1 dm3 sześciennym wydychanego powietrza.

Prowadzenie pojazdu, jazda po alkoholu w tym stanie stanowi wykroczenie z art. 87 Kodeksu wykroczeń.

Wymiar kary
Kto kieruje pojazdem w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, popełnia wykroczenie zagrożone karą aresztu albo grzywną.

Orzekanie zakazu prowadzenia pojazdów

1. zawsze (art. 87 § 3) – w razie popełnienia wykroczenia z art. 87 § 1 – orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów;
2. w zależności od orzeczenia sądu (art. 87 § 4) – w razie popełnienia wykroczenia z art. 87 § 1a lub 2 – można orzec zakaz prowadzenia pojazdów jedynie innych niż mechaniczne.
   Jeśli okres zakazu trwał dłużej niż 1 rok przed zwrotem dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdów mechanicznych osoba taka musi przejść kontrolne sprawdzenie kwalifikacji przystępując do stosownego egzaminu w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego.

W zależności od stężenia alkoholu we krwi inna będzie kwalifikacja prawna czynu. A co za tym idzie, kierowcy grozi za prowadzenie samochodu po alkoholu inny wymiar kary.
Wszystko zaczęło się od sprawy pewnego kierowcy zatrzymanego za jazdę pod wpływem alkoholu. Oskarżony został skazany w trybie tzw. skazania bez rozprawy, otrzymał wyrok w wymiarze 4 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata, grzywnę oraz zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 3 lat.

Sprawa zakończyła się na pierwszej instancji w Sądzie Rejonowym – kierowca nie odwołał się od wyroku do Sądu wyższej instancji.

Od powyższego wyroku złożył jednak na korzyść oskarżonego kasację do Sądu Najwyższego – Rzecznik Praw Obywatelskich. RPO zarzucając zaskarżonemu rozstrzygnięciu „rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego, tj. art. 343 § 3 i 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k. w tym – rażącego naruszenia prawa materialnego, a to art. 178a § 1 k.k. w zw. z art. 115 § 16 pkt 2 k.k. poprzez niezasadne uznanie zawartości 0,25 mg/l stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu jako stanu nietrzeźwości (punkt 1 wyroku, dot. czynu z art. 178 a § 1 k.k.) – że jazda samochodem przy wysokość stężenia alkoholu we krwi, wynoszącej dokładnie 0,25 mg w 1 dm3 wydychanego powietrza, stanowi przestępstwo.

Do argumentów RPO zdecydowanie przychylił się Sąd Najwyższy, który jednoznacznie potwierdził, że jest to stan po spożyciu alkoholu. Jazda przy takiej wartości stanowi więc wykroczenie, nie przestępstwo.

Autor: Marcin Kosicki, 31.01.2018

Wszelkie prawa zastrzeżone. Bez pisemnej zgody Wykonawcy publikacja nie może być powielana ani częściowo, ani w całości. Nie może też być reprodukowania, przechowywania i przetwarzania z zastosowaniem jakichkolwiek środków elektronicznych, mechanicznych, fotokopiarskich, nagrywających i innych.

Informacje zawarte w publikacji oparte są na doświadczeniu  i poglądach dorobku zawodowego i naukowego Marcina Kosickiego. Autor nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji zawartej w publikacji.